Όμορφη Πόλη

φωτογραφίες - Κείμενο: Λευτέρης Μιαούλης

Καφέ Πολιτισμός

Είναι όμορφο ή άσχημο το ΚΠΙΣΝ;

Η πόλις των Αθηνών είναι χτισμένη γύρω από μερικούς διασήμους λόφους και βράχους. Άλλοι εξ αυτών είναι ιεροί όπως η Ακρόπολη, άλλοι είναι πασίγνωστοι και επιβλητικοί, όπως ο Λυκαβηττός και άλλους τους έχουν τυλίξει οι πολυκατοικίες και σχεδόν δεν φαίνονται πια όπως ο λόφος στην Δάφνη για παράδειγμα.

φωτογραφία Λευτέρης Μιαούλης

Σημασία έχει το ότι η Αθήνα, ευρισκομένη ανάμεσα σε τρία βουνά, είναι λεκανοπέδιο επικλινές με αρκετή υψομετρική διαφορά το οποίο διατρέχουν διάσπαρτα υψώματα όπως τα Τουρκοβούνια, ο Λυκαβηττός, η Ακρόπολη, ο λόφος των Μουσών (Φιλοπάππου) και πολλά άλλα. Οι λόφοι είναι πάνω από 25. Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τους λόφους της Αθήνας μπορούμε να διαβάσουμε στο θέμα « Λόφοι στην Αθήνα » του Δημήτρη Φύσσα.

Η υψομετρική διαφορά του λεκανοπεδίου είναι σημαντική. Οι βόρειες πλευρές του και οι παρυφές των λόφων βρίσκονται στα 150 μέτρα ψηλότερα από την θάλασσα, ενώ τα δυτικά προάστεια, η Καλλιθέα και οι γύρω περιοχές βρίσκονται μόνον στα 2-3 μέτρα.

Μέσα σε αυτό το ανάγλυφο οι αρχαίοι επέλεξαν να κάνουν την Ακρόπολη κέντρο της πόλεως. Στην Ακρόπολη υπήρχε Μυκηναϊκή εγκατάσταση, τείχη και έργα. Οι Αθηναίοι βελτίωσαν τα υπάρχοντα, δεν έφτιαξαν τα πάντα εξαρχής. Επίσης ο βράχος αυτός ήταν πιο εύκολο να γίνει σχετικά επίπεδος ώστε πάνω του να κατασκευαστούν ναοί. Τέλος στην βάση της Ακροπόλεως ανέβλυζε νερό!

Από κει και πέρα η Ακρόπολη απετέλεσε το απόλυτο κέντρο της πόλεως των Αθηνών, η οποία αναπτύχθηκε γύρω από τον Ιερό Βράχο με τους κεντρικούς της μάλιστα άξονες να τον σκοπεύουν. Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην Ακρόπολη και τούτο ισχύει για τις παλιές αλλά και τις τωρινές χαράξεις τους. Κύριοι δρόμοι της Αθήνας είναι η Πειραιώς, η Ιερά Οδός, η Μεσογείων, η Πατησίων και η Βουλιαγμένης. Από όλους αυτούς τους δρόμους, ερχόμενος προς την Αθήνα ο ταξιδιώτης, μπορούσε (και μπορεί) να δεί στο τέλος της ευθείας την επιβλητική Ακρόπολη.

Εκ των υστέρων, οι αρχιτέκτονες που σπούδασαν κυρίως στο εξωτερικό αναφέρουν την Ακρόπολη ως « τοπόσημο ». Η λέξη τοπόσημο είναι ένας νεολογισμός αρκετά ασταθής στην ελληνική και θέλει να σημάνει ένα χαρακτηριστικό σημείο, μια κατασκευή, ένα κάτι -τέλος πάντων- το οποίο ορίζει έναν τόπο. Καλά παραδείγματα είναι ο Πύργος του Άϊφελ, η Αλεξαντρεπλάτς, το Μπίγκ Μπέν κλπ. Τα τοπόσημα εξυπηρέτησαν το μην χάνει, υποτίθεται ,τον δρόμο του ο διαβάτης. Για να προσανατολίζεται δηλαδή. Αυτό έχει μια πρακτική χρήση σε πόλεις επίπεδες και πολύ μεγάλες.

Πλην όμως ο χαρακτηρισμός της Ακροπόλεως ως τοπόσημο, είναι υβριστικός και δείχνει ότι οι συμπαθείς αρχιτέκτονες δεν καταλαβαίνουν τι σπούδασαν. Δεν έφτιαξε κάποιος ένα συμβολικό – ιμπεριαλιστικό έργο στην μέση μιας πόλης, αντιθέτως οι άνθρωποι επί 30 αιώνες φτιάχνουν μια πόλη γύρω από έναν βράχο με ναούς.

Η πόλις των Αθηνών λοιπόν, δεν χρειάζεται τοπόσημα, έχει το κυρίαρχο δικό της: Την Ακρόπολη. Έχει όμως και δευτερεύοντα, όπως τον πανέμορφο Λυκαβηττό. Αλλά και τα σαρακοφαγωμένα Τουρκοβούνια, το Γαλάτσι, το λόφο του Στρέφη κλπ. Επιπλέον η αθήνα δεν χρειάζεται κανενός είδους τοπόσημο ώστε να προσανατολιστεί ο διαβάτης. Με τρία βουνά και μια θάλασσα γύρω γύρω στον ορίζοντα, δεν χάνει κανείς εύκολα τον δρόμο του.

φωτογράφιση μάλλον για το instagram στο στέγαστρο του ΚΠΙΣΝ

 

Όποιος ξένος αρχιτέκτονας εργάστηκε σε επίπεδο Αθηνών στα χρόνια μας, βρήκε την ευκαιρία να την βρίσει, να την περιγελάσει και να προσπαθήσει να ξεπεράσει σε ύψος και εντυπώσεις, αυτόν τον ίδιο τον Ιερό Βράχο.

Από τον ανεκδιήγητο Καλατράβα και το Mega Playground που το λένε Ολυμπιακό στάδιο και είναι πέρα από κάθε κλίμακα, τον προβληματικό Bernard Tschumi, που παρέδοσε μια Mega Disco ως Μουσείο της Ακρόπολης, τους βλαμμένους της Lamda Development που ετοιμάζονται να σηκώσουν δυο θηριώδεις ουρανοξύστες στο ελληνικό, τους χουντικούς που σήκωσαν τους ουρανοξύστες των Αμπελοκήπων, μέχρι βεβαίως τον ζηλιάρη Ιταλό Ρέντσο Πιάνο, που τόλμησε να σηκώσει ένα Mega Κιόσκι το οποίο στεγάζει μια Mega Καφετέρια και το ονόμασε ΚΠΙΣΝ. 

Έτσι όταν κανείς ανεβεί σε ένα ύψωμα, αντί να δεί την Αθήνα με την Ακρόπολη στο κέντρο βλέπει περιφερειακά πολλούς τραβεστί ανταγωνιστές της να προσπαθούν να της κλέψουν την παράσταση.

Είναι μεγάλο κρίμα που επιτρέψαμε να μας φυτεύσουν έναν ιμπεριαλιστικό τάφο στο Φάληρο, ένα συνοθύλευμα δηθενιάς, ένα project που έφερε τους καφεπότες πιο κοντά στην πόρτα της Εθνικής βιβλιοθήκης και της ψόφιας κλασσικής μουσικής, λες και στην Ακαδημίας και στην Πανεπιστημίου ήταν μακρυά. Στο παραπάνω κατασκεύασμα, την παράσταση κλέβει -εκτός των άλλων- μια βρωμιάρα λίμνη που παριστάνει την θάλασσα, δίπλα στην θάλασσα! Θυμίζοντας έντονα τις πισίνες των ξενοδοχείων που είναι κατασκευασμένες στην παραλία γιατί οι ξένοι δεν μπαίνουν στην θάλασσα (μη σώσουν και μπουν) διακοσμείται με δυό υπέροχα ιστιοφόρα αγωνιστικά σκάφη που είναι καταδικασμένα σε σήψη και μαρασμό πάνω σε ένα ανέραστο βάθρο! 

Δηλαδή η σύγχρονη αρχιτεκτονική είναι μια βιομηχανία εντυπώσεων. Υποστηρίζω αυτό ακριβώς. Και δεν μου κάνει.

Κατά τα άλλα ο χώρος είναι ευχάριστος, προσφέρεται για βόλτες, οι καφέδες είναι ΟΚ, τα ναψυκτικά επίσης. Οι σεκιουριτάδες παραμένουν χονδροειδώς απολίτιστοι, το parking είναι αυτό του ΙΚΕΑ αλλά πάνω από την γη και οι προμενάδες, περίπατοι και διαδρομές είναι γεωμετρικές καμπύλες σχεδιασμένες επι χάρτου, κάνοντας αέναους κύκλους και υπηρετώντας πλήρως το αισθητήριο του μεθυσμένου.

Το αστείο είναι ότι το έργο είναι ωραίο, η φυτεμένη πλευρά του είναι μια χαρά (κρύβει βέβαια την θάλασσα από ένα ολόκληρο προάστειο) και οι αίθουσές του είναι επίσης ωραίες. Οι δοκιμαστικοί σωλήνες του 8ου ορόφου μέσα στους οποίους οι άνθρωποι γίνονται θέαμα, είναι hard core αρχιτεκτονιά, χωρίς λόγο βεβαίως.

Το πρόβλημα με το ΚΠΙΣΝ είναι ότι θα ήταν πολύ ωραίο στην μέση της Γερμανίας, ή με πολλές βελτιώσεις στην μέση του Θεσσαλικού Κάμπου. Με την Αθήνα δεν βλέπω τι σχέση έχει αυτό το πράγμα.

Ή τέλος πάντων γιατί φτιάξαμε έναν νέο χώρο δίπλα στην εγκατάλειψη των Ολυμπιακών Ακινήτων και δεν φτιάξαμε αυτά τα ίδια και την παραλία τους και όλο το Φάληρο; Ε, γιατί το οικόπεδο του Ιπποδρόμου ήταν και καθαρό και τζάμπα. Εννοούνται αυτά.

Η Αθήνα δεν χρειάζεται κέντρο πολιτισμού. Η Αθήνα είναι η ίδια Κέντρο Πολιτισμού. Φοβάμαι μήπως το πρόχειρο αυτό έργο καταστεί βραχύβιο και απαξιωθεί από την ίδια του την χρήση σε κάποιες δεκαετίες. 

Μα όσα τέτοια θηρία και να φυτευτούν, και θα γίνουν και άλλα γιατί είναι φθηνό και εύκολο, το ιστορικό κέντρο πάντοτε θα εκδικείται την προχειρότητα της εξουσίας. Με το κλέος του ή με την βρώμα του, θα στέκεται πάντα απέναντι σε εκείνους που δεν καταλαβαίνουν πού ζουν.

φωτογραφία Λευτέρης Μιαούλης

Η θέα από τον λόφο των Μουσών, πρίν την ανέγερση του ΚΠΙΣΝ

φωτογραφία Λευτέρης Μιαούλης